Polityka pieniężna
We współczesnych czasach bankom centralnym najczęściej stawia się za zadanie utrzymanie niskiej i stabilnej inflacji. Nie mając bezpośredniego wpływu na inflację decydują się one zwykle na kontrolowanie poziomu stóp procentowych na rynku międzybankowym – mają nadzieję, że utrzymując je na odpowiednim poziomie uda im się poprzez mechanizm transmisji osiągnąć docelowy poziom inflacji. A zatem "wprowadzanie w życie" polityki pieniężnej odbywa się poprzez oddziaływanie na stopy procentowe po jakich banki pożyczają od siebie nawzajem pieniądze.
Polityka pieniężna jest jednym z filarów polityki gospodarczej państwa. W Polsce kształtowana jest ona przez Radę Polityki Pieniężnej, której decyzje realizowane są przez Narodowy Bank Polski.
Operacje otwartego rynku są oprocentowane według stopy procentowej wyznaczanej przez władze monetarne. Stopa ta nosi nazwę stopy repo.
Zrozumienie mechanizmu kontrolowania rynkowych stóp procentowych ułatwia spojrzenie na niego poprzez bilans banku centralnego.
Oprócz trzech stóp procentowych wyznaczających tunel dla wahań stóp procentowych na rynku międzybankowym, banki centralne dysponują jeszcze jednym narzędziem – jest nim system rezerwy obowiązkowej i stopa rezerwy obowiązkowej.
Wydatki budżetowe powodują wzrost zapotrzebowania państwa na kredyty. Wzrost popytu na rynku kapitałowym prowadzi do wzrostu stopy procentowej. Natomiast wysoka stopa procentowa zmniejsza zainteresowanie inwestorów prywatnych inwestycjami.
Głównym celem polityki pieniężnej NBP jest stabilizacja ogólnego poziomu cen. Gdy pieniądza w gospodarce jest za dużo, towary i usługi drożeją, czyli pojawia się inflacja. Z kolei zbyt mała ilość pieniądza powoduje - również szkodliwy dla gospodarki - spadek ogólnego poziomu cen.
Z całości dotychczasowych rozważań wyłania się obraz roli agregatów monetarnych we współczesnej polityce pieniężnej. Rola ta jest dosyć ograniczona i sprowadza się właściwie do tego, że ilość pieniądza może być pewnym wskaźnikiem zmian popytu oraz zmian inflacji.
Prowadzenie polityki pieniężnej z oczywistych względów wymaga patrzenia w przyszłość. Konieczne jest bowiem analizowanie, jakich skutków dla gospodarki można się spodziewać w wyniku podejmowanych obecnie decyzji co do stóp procentowych. Prognozowanie rozwoju sytuacji gospodarczej winno być jednak spójne i zdyscyplinowane. W bankach centralnych przygotowuje się zatem prognozy przyszłych ścieżek rozwoju gospodarki w oparciu o modele ekonomiczno-statystyczne.
Prognozy gospodarcze są przygotowywane nie tylko w bankach centralnych, ale także w różnych ośrodkach analitycznych (w Polsce np. NOBE, CASE, IBnGR), w bankach komercyjnych oraz wielu innych miejscach.
Dlaczego zatem NBP zwraca taką dużą uwagę na to, by jego prognozy odróżniać od prognoz wykonywanych gdzie indziej? Więcej – dlaczego naciska, by nazywać je inaczej: projekcjami a nie prognozami?
Przez inflację rozumie się wzrost cen. Gdy kupowane przez nas dobra stają się wraz z upływem czasu coraz droższe, wówczas mamy do czynienia z inflacją. Pojawia się pytanie: jak zmierzyć inflację? Podczas tej lekcji pokażemy Ci, że jest to oczywiście możliwe i wyjaśnimy jak to zrobić.
W przypadku wszelkich miar wyrażanych liczbowo, podając ich wartości, należy szczególnie zwracać uwagę na znaczenie przytaczanych liczb. Dotyczy to również miar inflacji. Jest ich wiele, gdyż inflacja jest zjawiskiem kompleksowym i dobry jej opis wymaga odwołań do wielu kategorii liczbowych.
Mając dane wartości indeksu cen możliwe jest wyznaczenie różnych miar inflacji. Do najważniejszych z nich zaliczamy inflację miesięczną, inflację roczną oraz inflację średnioroczną.
Najpopularniejszym i powszechnie wykorzystywanym indeksem cen konsumpcyjnych w Polsce jest CPI. Istnieje jednak także inna miara tego samego zjawiska, tzn. inflacji cen konsumpcji. Jest nią HICP. W praktyce w przypadku Polski różnice między inflacją CPI a HICP są nieznaczne.
Dla zaobserwowania inflacji w dłuższym okresie, banki centralne posługują się dodatkowymi miarami inflacji - tzw. inflacją bazową. Obecnie NBP wyznacza pięć miar inflacji bazowej, zwanych indeksami inflacji bazowej.
Inflacja bazowa stanowi ważną przesłankę dla decyzji w polityce monetarnej.
Odwołania do inflacji bazowej można znaleźć m.in. w komunikatach po posiedzeniach RPP oraz w Założeniach polityki pieniężnej.